Obecne niestabilne uwarunkowania geopolityczne oraz zwiększone zapotrzebowanie na energię elektryczną stwarzają coraz poważniejsze ryzyko wyczerpania rezerw mocy dostępnych w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym. W konsekwencji może dochodzić do nagłych, okresowych przerw w dostawie prądu na terenie części lub całego kraju. Między innymi dlatego Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła[1].

Celem wydanego Rozporządzenia jest „zapewnienie prawidłowego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego” oraz „złagodzenie kryzysu elektroenergetycznego”. Jednym z narzędzi służących do realizacji ww. celów i odpowiedniego zbilansowania podaży i zapotrzebowania na moc w krytycznych obszarach infrastruktury elektroenergetycznej jest możliwość wprowadzania przez Radę Ministrów lub operatora systemu przesyłowego (Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.) ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. Rozporządzenie przewiduje, także obowiązek dla m.in. operatorów systemów dystrybucyjnych[2] sporządzenia przez nich planów wprowadzania ograniczeń w poborze energii elektrycznej opracowanych dla każdego obiektu przyłączonego do sieci elektroenergetycznej.

Z treści Rozporządzenia wynika, że ograniczenia w poborze energii elektrycznej dotyczą wyłącznie odbiorców, dla których wielkość mocy umownej określonej w umowach, na podstawie których pobierają oni energię elektryczną, ustalona została powyżej 300 Kilowatów (kW). Z przepisów Rozporządzenia wynika, że moc umowna jest sumowana ze wszystkich umów zawartych przez odbiorcę w ramach posiadanych przez niego obiektów znajdujących się w jednej lokalizacji.

Dodatkowo w treści Rozporządzenia wskazano, że ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej nie mogą powodować bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia osób; zakłóceń w funkcjonowaniu urządzeń lub ich zespołów (przeznaczonych bezpośrednio do wytwarzania, przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej lub ciepła lub do wydobycia, przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych); a także uszkodzenia lub zniszczenia urządzeń lub ich zespołów (wykorzystywanych bezpośrednio w procesach technologicznych).

Zakres wprowadzonych ograniczeń w poborze energii elektrycznej jest określany w tzw. stopniach zasilania. W przypadku wprowadzenia 11 stopnia zasilania odbiorca jest zobowiązany do poboru mocy w wysokości nieprzekraczającej mocy umownej wskazanej w obowiązującej go umowie z przedsiębiorstwem energetycznym (innymi słowy maksymalny pobór mocy przez odbiorcę może być równy mocy umownej). Z kolei najwyższy, tj. 20 stopień zasilania oznacza, że odbiorca może pobierać moc tylko do wysokości określonego minimum, niewywołującego zagrożeń bezpieczeństwa osób oraz uszkodzenia lub zniszczenia obiektów technologicznych. Natomiast stopnie od 12 do 19 oznaczają ograniczenia, których zakres jest określany proporcjonalnie do wartości mieszczących się między mocą maksymalną a mocą minimalną, zaś odbiorca może pobierać w obiekcie łączną moc o wielkości nie wyższej niż wielkość mocy, która jest określona dla danego stopnia zasilania dla jego obiektu.

W przypadku zawarcia nowej umowy lub jej zmiany w okresie obowiązywania planu ograniczeń dla danego obiektu, odbiorca jest zobowiązany do dalszego przestrzegania postanowień planu ograniczeń do czasu jego aktualizacji lub zmiany przez operatora. Zatem nawet jeżeli uległa zmianie dotychczasowa moc umowna i w konsekwencji powinny ulec zmianie moce maksymalne dla poszczególnych stopni zasilania to odbiorcę obowiązuje plan ograniczeń ustalony na podstawie poprzedniego stanu faktycznego. We wskazanej sytuacji, odbiorca powinien wystąpić do operatora o wprowadzenie korekty w planie ograniczeń. Przy czym, przepisy nie dają jednoznacznej odpowiedzi czy operator jest związany wnioskiem odbiorcy skoro plan ograniczeń ustalany jest na z góry oznaczony okres na podstawie wskaźników zużycia energii elektrycznej z roku poprzedniego.

Z Rozporządzenia wynika, że plan wprowadzania ograniczeń w zakresie obiektu operator energetyczny opracowuje w formie dokumentowej na podstawie wielkości mocy umownych obowiązujących odbiorcę w danym obiekcie oraz według stanu na dzień 1 stycznia danego roku. Następnie przekazuje te wielkości odbiorcy, także w formie dokumentowej i w terminie do dnia 15 kwietnia danego roku. Plan wprowadzania ograniczeń opracowuje się na okres od dnia 1 czerwca danego roku do dnia 31 maja roku następnego. Operator przesyła odbiorcy plan wprowadzania ograniczeń, na adres poczty elektronicznej wskazany w umowach zawartych z przedsiębiorstwem energetycznym. Jeżeli odbiorca dotychczas nie wskazał adresu poczty elektronicznej na potrzeby bieżącej komunikacji z operatorem energetycznym powinien niezwłocznie przekazać aktualny adres mailowy do przedsiębiorstwa energetycznego, z którym ma zawartą umowę na dostawę energii elektrycznej.

W zależności od sytuacji elektroenergetycznej w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym ograniczenia w poborze energii elektrycznej mogą zostać wprowadzone przez Radę Ministrów w formie rozporządzenia albo w „uproszczonym” trybie przez PSE S.A. jako operatora przesyłowego. W odniesieniu do drugiego przypadku, przepisy rozporządzenia wskazują, że:

„komunikaty operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego o stopniach zasilania wprowadzanych w najbliższych 12 godzinach i przewidywanych na następne 12 godzin są ogłaszane w radiowych komunikatach energetycznych nadawanych przez Program 1 Polskiego Radia o godzinie 7.55 i o godzinie 19.55 oraz zamieszczane na stronach internetowych operatorów. Odbiorcy są obowiązani stosować się do stopni zasilania określonych w tych komunikatach w czasie określonym w tych komunikatach”.

Zatem należy przypuszczać, że każdy odbiorca będzie miał co najmniej 12 godzin na przygotowanie się do wdrożenia ograniczeń w poborze energii elektrycznej w zakresie odpowiadającym wprowadzonemu stopniowi zasilania oraz mocy określonej dla tego stopnia w planie ograniczeń ustalonym dla niego przez operatora dystrybucyjnego.

Sytuacja odbiorcy refakturującego koszty energii elektrycznej w ramach umowy najmu

Przepisy stanowiące podstawę prawną do wprowadzenia ograniczeń w poborze energii elektrycznej są zdecydowanie niekorzystne z perspektywy przedsiębiorcy zajmującego się wynajmowaniem powierzchni użytkowych, lokali czy obiektów, co do których zawarł on umowy bezpośrednio z przedsiębiorstwem energetycznym a koszty energii elektrycznej refakturuje na najemców.

Jeżeli najemca nie zawarł we własnym zakresie umowy z przedsiębiorstwem energetycznym, lecz energię elektryczną pobiera w ramach ustaleń określonych w umowie najmu i rozliczenia odbywają się bezpośrednio z wynajmującym (refakturowanie), wówczas adresatem ww. ograniczeń będzie sam wynajmujący.

Konsekwencje nieprzestrzegania ograniczeń w poborze energii elektrycznej

Niezastosowanie się przez odbiorcę do obowiązujących ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wiąże się z nałożeniem na niego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki administracyjnej kary pieniężnej, która nie może być niższa niż 10 000 zł i wyższa niż 15% przychodu, osiągniętego przez odbiorcę w poprzednim roku podatkowym.

Przepisy nie przewidują możliwości złożenia – w sensie formalnym – odwołania od ustalonego przez operatora planu ograniczeń w poborze energii elektrycznej. Plan ograniczeń nie stanowi decyzji administracyjnej ani innego rodzaju akt z zakresu administracji publicznej, na który przysługiwałby jakikolwiek środek zaskarżenia. Niemniej, nie istnieje obiektywna przeszkoda, aby adresat planu ograniczeń wystąpił do operatora energetycznego o pisemne przedstawienie sposobu wyliczenia wskaźników dla konkretnych stopni zasilania oraz o rozważenie zmiany wysokości mocy minimalnej poboru energii elektrycznej do wartości rzeczywiście zapewniającej bezpieczne funkcjonowanie obiektów i znajdujących się w nich urządzeń technologicznych w trybie uśpienia (gdy wprowadzony zostanie 20 stopień ograniczeń).

Ważne!

Z przepisów rozporządzenia wynika, że poziom poboru energii elektrycznej dla każdego stopnia zasilania powinien być wyliczony w oparciu o dane pomiarowe z poprzedniego roku kalendarzowego pobrane z układu pomiarowo-rozliczeniowego konkretnego obiektu. Na przykład moc minimalna poboru określana jest poprzez wyznaczenie dla każdego miesiąca kalendarzowego odrębnie jednej wartości poboru mocy średniogodzinnej, która w danym miesiącu miała wartość najniższą i odrzucenie trzech wartości najniższych spośród tych wartości oraz wyznaczenie średniej arytmetycznej z pozostałych dziewięciu wartości. Dlatego przedsiębiorca zobowiązany do wprowadzania ograniczeń ma możliwość wnioskowania o przesłania przez operatorów ich obliczeń i na ich podstawie weryfikację poprawności ustalenia wolumenu energii elektrycznej dla każdego stopnia zasilania.

[1] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 listopada 2021 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz. U. poz. 2209) – w tekście jako: „Rozporządzenie”.

[2] Na przykład: ENERGA-Operator S.A.; ENEA Operator Sp. z o.o; PGE Dystrybucja S.A.; Tauron Dystrybucja S.A.